|
Węgry 1999
|
 |
|
|
Tym razem po dokładnej analizie pasa całkowitego zaćmienia, przebiegającego przez kilka państw Europy, wybór padł na Węgry. Ekspedycję poprzedzał jednodniowy rekonesans kierownictwa wyprawy, które wybrało miejsce pod przyszłą obserwację. Wybór padł na miejscowość Balatonfüred, piękne uzdrowisko nad Balatonem w pobliżu półwyspu Tihany.
Tydzień później pojechaliśmy z miłośnikami astronomii z całej niemal Polski. Dwa autokary ledwie pomieściły 94 osoby. Mimo iż nie specjalnie zależało nam na rozgłosie, fama o naszej wyprawie rozeszła się błyskawicznie po Polsce. Otrzymaliśmy wiele próśb poprzez internet o zabranie na to niecodzienne wydarzenie. W rezultacie oprócz młodzieży z Niepołomic, pojechali na ekspedycję miłośnicy astronomii z Urzędowa, Tarnowa, Bochni, Tarnobrzega, Krakowa, Poznania, Bydgoszczy. Uczestnicy kół astronomicznych i multimedialnych działających w MOA od kilku miesięcy przygotowywali się do tej wyprawy. Zapoznawali się z teoretycznymi podstawami tego zjawiska, przygotowywali sprzęt do obserwacji, fotografowania, pomiaru temperatur. Przy sposobności odnowiono sprzęt optyczny obserwatorium. Opracowano strategię działania i wyznaczono precyzyjnie role dla uczestników wyprawy, aby każdy mógł maksymalnie wykorzystać te dwie minuty, kiedy Słońce "zgaśnie".
Z Niepołomic wyjechaliśmy w niedzielne popołudnie 8 sierpnia. Mimo dużych kolejek na granicy, sprawnie przeszliśmy przez kontrolę celną i paszportową. Słowację przejechaliśmy nocą, wszyscy w autobusach spali, jedynie kierowcy budzili się przed większymi zakrętami. Od czasu do czasu ktoś otwierał jedno oko, upewniając się czy widać na niebie gwiazdy. Węgry przywitały nas piękną słoneczną pogodą i tak już miało być do 11 sierpnia gdy poranek obudził nas potężną ulewą i burzą z piorunami bijącymi w Balaton.
Oprócz nas nad Balatonem przebywało mnóstwo miłośników astronomii, niektórzy z nich rezerwowali miejsca już trzy lata temu. W 14 tysięcznym Balatonfüred przebywało razem z nami ponad 100 tysięcy, osób które przyjechały tu z biurami podróży lub indywidualnie, aby obserwować to niecodzienne zjawisko.
Nasz program pobytu, oprócz przygotowań do obserwacji i intensywnej pracy w dniu zaćmienia obejmował również zajęcia rekreacyjno - sportowe. Mieszkaliśmy w internacie szkoły rolniczej, której uczniowie specjalizowali się w uprawie winorośli i produkcji wina (kosztowaliśmy w ramach degustacji w szkolnej pijalni). W dwuosobowych pokojach przebywaliśmy głównie nocą. Kusił ciepły Balaton i zatłoczone do granic wytrzymałości plaże. Słynna węgierska kuchnia, wycieczka autokarowa wokół półwyspu Tihany, zwiedzanie uzdrowiska, wycieczka statkiem wynajętym w całości tylko dla naszej grupy to wrażenia, które długo będziemy wspominać. No i wieczorne mecze piłki nożnej na szkolnym boisku, które toczyliśmy z Węgrami. Krótko można je opisać tak: najpierw my wygraliśmy, potem oni się zmobilizowali, pozbierali zawodników z okolicznych domów i wygrali. W kolejny wieczór znów wygraliśmy, a potem to już umówiliśmy się na rewanż za rok o tej samej porze.
Dzień przed zaćmieniem spędziliśmy na przygotowaniach sprzętu, wysłuchaliśmy arcyciekawego wykładu doktora Henryka Brancewicza z Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, który już dwukrotnie obserwował całkowite zaćmienie Słońca (w Finlandii i Algierii).
W dniu zaćmienia po porannej burzy przez chmury zaświeciło Słońce. Na placu przed szkołą w skupieniu zajmowaliśmy stanowiska. Ustawialiśmy teleskopy, uzbrajaliśmy aparaty fotograficzne w teleobiektywy ze specjalnymi filtrami, Krzysztof Sadko podłączał kamerę CCD do monitora, dziewczyny rozkładały na asfalcie papier i kolorowe pisaki do rysowania poszczególnych faz zaćmienia. O godzinie 11:26 rozległy się okrzyki "jest, zaczęło się". Na ekranach z kartonu, gdzie rzutowany był obraz Słońca z teleskopu, w prawej dolnej części tarczy słonecznej pojawiła się mała szczerba. Słoneczny spektakl zaczął się. Poszły w ruch kamery wideo, słychać było trzaski migawek, zaczęto mierzyć temperaturę na dwóch wiszących na drzewach termometrach. Telewizja węgierska oraz różne stacje satelitarne nadawały bezpośrednie transmisje przebiegu zaćmienia z wielu stron świata. Były również transmisje z samolotów lecących nad chmurami pokrywającymi Wielką Brytanię i Niemcy, oraz z samolotu "Concorde", który lecąc z szybkością ponaddźwiękową przedłużył czas przebywania w pasie całkowitego zaćmienia do kilkunastu minut. My mogliśmy podziwiać to zjawisko tylko przez 2 minuty i 22 sekundy.
Wreszcie Słońce zostało całkowicie zasłonięte przez Księżyc. Wszędzie słychać było okrzyki zachwytu. Było to dla nas zjawisko niesamowite, przepiękne. Na niebie pojawiły się najjaśniejsze gwiazdy i planety: Regulus, Arktur, Kapella, Wenus, Merkury. Ptaki usiadły na otaczającej boisko siatce i układały się do snu. Temperatura powietrza spadła o 8 stopni C. Wokół zakrytego Słońca wyraźnie widać było piękną koronę słoneczną i protuberancje. Gdy pojawiła się perła Baily'ego, wszyscy zaczęli spontanicznie bić brawo. "Czarne Słońce" kilkakrotnie chowało się za chmury, ale te kilkunastosekundowe odsłony wystarczyły, abyśmy mogli zaobserwować to niezwykłe zjawisko. Efektem naszych poczynań, jest wiele pięknych zdjęć. Możecie je Państwo zobaczyć w naszej "Galerii Zdjęć", (na przykład zdjęcia wykonane przez Dominika Pasternaka zostały umieszczone na stronie NASA: Astronomical Picture of the Day pod adresem: http://antwrp.gsfc.nasa.gov/apod/ap990818.html, oraz na stronach Optimusa pod adresem: http://turystyka.onet.pl/zacmienie/index.html, jedno ze zdjęć zostało także opublikowane w podręczniku do gimnazjum "Fizyka i astronomia", moduł 2, autorstwa G. Francuz-Ornat, T. Kulawik, M. Nowotny-Różańskiej na stronie 166). Dzięki wyprawie zdobyliśmy także nowe doświadczenia obserwacyjne oraz przede wszystkim zaobserwowaliśmy piękne i niecodzienne zjawisko - całkowite zaćmienie Słońca.
Poprzednie całkowite zaćmienie Słońca można było obserwować w Niepołomicach 7 czerwca 1415 roku, pięć lat po bitwie pod Grunwaldem. Na kolejne w Małopolsce trzeba będzie poczekać do 7 października 2135 roku. Najbliższe zaćmienie obrączkowe w Polsce będzie jednak wcześniej, bo już za 76 lat (13 lipca 2075 roku). Niewielu z nas doczeka do tego czasu, dlatego pasjonaci - miłośnicy astronomii będą tropić po całej kuli ziemskiej to pasjonujące widowisko. 21 czerwca 2001 roku pas całkowitego zaćmienia Słońca będzie przebiegać przez Afrykę południową. W Balatonfüred żegnaliśmy się więc: "do zobaczenia na Madagaskarze..."
Janusz Jagła
Dyrektor Młodzieżowego Obserwatorium Astronomicznego w Niepołomicach
Wszystkie zamieszczone tutaj materiały, zostały wykonane podczas ekspedycji na całkowite zaćmienie Słońca na Węgry, do miejscowości Balatonfüred. Wyprawa została zorganizowana przez Młodzieżowe Obserwatorium Astronomiczne w Niepołomicach.
Podczas całkowitej fazy panowało częściowe zachmurzenie, Słońce wyszło zza rzadkich chmur na kilkanaście sekund. Po fazie całkowitej chmury natychmiast się przerzedziły.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
